فرابورس یا بازار غیرمتمرکز چیست؟

فرابورس چیست؟

بازار فرابورس یا Over The Counter Market (به اختصار: OTC Market) بازاری غیرمتمرکز است که در آن سهام، ارز، کالاها و … بصورت مستقیم بین و بدون واسطه دو معامله‌گر رد و بدل می‌شود. در اینجا منظور از واسه می‌تواند یک کارگزار یا سازمان مرکزی (نظیر سازمان بورس اوراق بهادار یا نظیر بازار بورس نیویورک) باشد. بازارهای فرابورس محل مشخصی برای معامله ندارند و معامله در این بازارها در هر مکانی می‌تواند انجام شود. معامله در بسیاری از بازارهای فرابورس – نظیر بازار فارکس – نه در یک محل فیزیکی، بلکه بصورت الکترونیکی و آنلاین و یا بصورت تلفنی انجام می‌شود. همچنین با پیشرفت شبکه‌های اجتماعی، بخشی از معاملات فرابورس به این شبکه‌ها منتقل شده‌اند. برای مثال بسیاری از معاملات ارزهای رمزپایه در ایران در شبکه اجتماعی تلگرام انجام می‌شود و این مثالی از یک بازار فرابورس است.

برای مثال بازار ارز تهران را در نظر بگیرید. این بازار محل مشخصی ندارد و معامله‌گران در محدود میدان فردوسی، سبزه‌ میدان و خیابان منوچهری به معامله دلار می‌پردازند. همچنین در معاملات انجام شده هیچ کارگزار یا سازمان مرکزی واسطه‌ای وجود ندارد و معامله‌گران بدون واسطه با یکدیگر معامله می‌کنند. در مورد بازار بورس اوراق بهادار تهران باید گفت که این بازار یک بازار فرابورس نیست، چرا که تمامی معاملات توسط یک شرکت (شرکت مدیریت فنَاوری بورس تهران) پردازش می‌شوند.

نکته قابل توجه در مورد معاملات فرابورس این است که این معاملات می‌توانند بدون اطلاع عموم انجام شوند. برای مثال اگر شخص A اقدام به فروش هزار دلار به شخص B کند، این دو شخص معامله‌ای در یک بازار فرابورس انجام داده‌اند و این در حالی است که ممکن است هیچ شخص دیگری از وقوع این معامله اطلاع پیدا نکند. در مقابل، وقتی معامله‌ای در یک بازار متمرکز (مانند بازار بورس اوراق بهادار تهران) انجام شود، جزئیات این معامله روی تابلوی بورس ظاهر می‌شود و همگان از وقوع این معامله آگاه می‌شوند.

بطور کلی میزان شفافیت موجود در یک بازار فرابورس در مقایسه با بازارهای متمرکز بسیار کمتر است و اقداماتی مانند دست‌کاری بازار در این بازارها بیشتر به وقوع می‌پیوندد. همچنین معمولاً قوانینی برای نحوه انجام معاملات فرابورس در دنیا وجود ندارد، چرا که بطور کلی این معاملات قابل کنترل نیستند.

گرچه بیشترین معاملات بازارهای فرابورس در ایران مربوط به ارز است، انواع دیگر معاملات (نظیر سهام، اوراق و …) نیز می‌تواند بصورت فرابورس انجام شود.

نکات مهم

• بازار فرابورس به بازاری گفته می‌شود که در آن معامله‌گران بصورت مستقیم و بدون واسطه به معامله می‌پردازند.
• بازارهای فرابورس محل فیزیکی مشخص ندارند و معاملات این بازارها می‌تواند در هر جایی انجام شود.
• بازار فارکس (فارکس چیست؟) و بازار ارز تهران دو نمونه از بازارهای فرابورس هستند.

قیمت های متفاوت

با توجه به نبود یک محل فیزیکی ثابت، قیمت‌های بازار فرابورس مختلف و متفاوت است. برای مثال در بازار ارز تهران، قیمت پیشنهادی یک دلال با قیمت دلال دیگر متفاوت است. همچنین نرخ دلار در تهران با نرخ دلار در مشهد تفاوت دارد.

ریسک بازارهای فرابورس

با توجه به خاصیت بازارهای فرابورس، معمولاً قوانینی برای نحوه عملکرد این بازارها وجود ندارد و این مسئله می‌تواند خطراتی را برای معامله‌گران ایجاد کند. برای مثال فرض کنید مقداری دلار به یک دلال ارز در بازار تهران فروخته‌اید. در این صورت اگر شخص دلال از پرداخت معادل ریالی آن به شما خودداری کند، هیچ نهادی برای رسیدگی به شکایت شما وجود ندارد.